De vermogensrechtelijke kwalificatie van cryptovaluta

Ook de Europese Centrale Bank is die mening overigens toegedaan. Als een cryptovaluta echter geen geld is, heeft dat ook op vermogensrechtelijk vlak heel wat gevolgen. Meer zelfs: kan een cryptovaluta dan als een vermogensrecht gekwalificeerd worden en wat zijn de gevolgen van die kwalificatie?

Zijn cryptovaluta vermogensrechten?

Wanneer we het hebben over goederen, komen we uiteraard uit bij het befaamde artikel 3:1 Burgerlijk Wetboek. Volgens dit artikel zijn alle ‘vermogensrechten’ en ‘zaken’ een zogenaamd ‘goed’.

Wat betreft de kwalificatie als zaak is er weinig discussie mogelijk: zaken zijn steeds fysieke objecten waaronder cryptovaluta niet kunnen vallen. Een stukje code kan je immers niet fysiek aanraken. Aan vermogensrechten kleven dan weer heel wat andere voorwaarden. Vermogensrechten zijn immers rechten die overdraagbaar zijn of een stoffelijk voordeel verschaffen of in ruil voor een stoffelijk voordeel verkregen zijn. Over de rechtstreekse toepasselijkheid van die definitie op cryptovaluta heerst dan nog wel discussie, toch biedt een onrechtstreekse aanpak wel heel wat mogelijkheden.

Vergelijking met software

Aangezien een cryptomunt eigenlijk een stukje code of software is, moeten we het vergelijken met de kwalificatie van softwareprogramma’s. Hier zien we de schijf waarop het programma gebrand is ontegensprekelijk als een goed. De cd-rom, de usb-stick of de harde schijf is immers gewoon fysiek tastbaar. Hetzelfde zouden we ook kunnen zeggen van de fysieke wallet waarop de cryptomunten zich bevinden. Bij een online wallet wordt het een stuk ingewikkelder.

De software zelf wordt door de juridisch-wetenschappelijke literatuur immers ook niet automatisch als vermogensrecht gekwalificeerd. Vaak beroept men zich hier op het auteursrecht dat op die software rust. Dat auteursrecht voldoet immers aan de vereisten die ook aan vermogensrechten kleven.

Voor wat betreft de kwalificatie van cryptovaluta wordt meestal een gelijkaardige redenering gevolgd. Zo kan men zich beroepen op een arrest van 27 april 2012 waarin de Hoge Raad aangaf dat de kooptitel ook gewoon op een overeenkomst tot koop van software van toepassing kan zijn. Vanuit het perspectief dat een cryptomunt steeds door iemand werd gecreëerd, hetzij door een mysterieuze oprichter hetzij door het te ‘minen’, is ook hier het auteursrecht onlosmakelijk mee verbonden. Dat auteursrecht werd dan steeds doorgegeven tot het uiteindelijk in jouw wallet terechtkwam. Jij beschikt met andere woorden over het auteursrecht van jouw stukje code, waardoor het tot jouw vermogen behoort.

De rechterlijke bevestiging

Het Hof Arnhem-Leeuwarden onderbouwde voorgaande stelling door cryptovaluta als ruilmiddel te bestempelen. Het haalde hierbij de uiteenlopende gelijkenissen aan met het handelen in edelmetalen, waarbij die edelmetalen een eigen dagprijs kennen maar niet als wettig betaalmiddel kunnen gebruikt worden. Het was een eerste subtiele bevestiging van de vermogensrechtelijke eigenschappen die cryptovaluta kunnen bezitten, zonder zich daar echt ook nadrukkelijk over uit te spreken.

In 2018 kwam de Amsterdamse rechter dan weer met een uitgesproken kwalificatie als vermogensrecht. Hier behandelde de rechter de uitspraak van het bedrijf Koinz Trading, een onderneming gespecialiseerd in de verkoop van mininghardware. Voor het aanvragen van een faillissement diende de eiser hier immers over een verifieerbare vordering te beschikken. Die vordering werd ingediend op basis van de 0,591 Bitcoins die het bedrijf aan de schuldeiser verschuldigd was. Op die manier kwam de vermogensrechtelijke vraag rechtstreeks boven water en diende de rechter ook die te beantwoorden. Via bocht- en kronkelwerk (zo werd het woord ‘betalen’ bijvoorbeeld gelijkgesteld aan ‘het voldoen aan een verbintenis’), concludeerde de rechtbank inderdaad dat Koinz Trading opgehouden had te betalen en verklaarde het bedrijf failliet. Bijzonder is dat het faillissementsvonnis duidelijk aangeeft dat de Bitcoin over alle kenmerken van een vermogen beschikt en dus onomwonden een vermogensrecht is. Uiteraard kan diezelfde redenering ook toegepast worden voor andere cryptomunten.

Kortom: de kwalificatie van een cryptovaluta als vermogensrecht plaatst hen in dezelfde juridisch schuif als pakweg aandelen en vorderingen ten aanzien van derden. Dat heeft natuurlijk heel wat gevolgen. Onder andere voor wat betreft het beslagrecht is dat het geval.

De gevolgen van een kwalificatie als vermogensrecht

Aangezien cryptovaluta als vermogensrechten gekwalificeerd worden, zijn die vermogensrechtelijke kenmerken er eveneens op van toepassing. Zo kunnen we bijvoorbeeld cryptovaluta kopen, het gebruiken als ruilmiddel of kunnen we ze zelfs verpanden. In de praktijk kunnen al die situaties vaak voor moeilijkheden zorgen. Denk bijvoorbeeld aan het claimen van een schadevergoeding bij een laattijdige levering van de cryptovaluta en het aldus mislopen van heel wat winstmogelijkheden door de wijzigende koerswaarden. Ook de eerder aangehaalde rechtszaken beamen het bestaan van dergelijke problematieken.

Belangrijke gevolgen voor het beslagrecht

Een belangrijk praktisch gevolg vinden we dan weer bij het beslagrecht. Zo kan de deurwaarder bijvoorbeeld beslag leggen op iemands cryptocoins indien die persoon niet tot de betaling van zijn rekeningen overgaat. In de praktijk is dat echter niet eenvoudig. Zo moet de wallet gelokaliseerd worden en is ook nog eens de private-key noodzakelijk. Dat vergt bovendien ook nog eens heel wat kennis van de deurwaarder die de cryptocoins naar een speciale wallet over zal moeten zetten.

Dat het echter niet onmogelijk is, bewees het Openbaar Ministerie eerder al. Bij het oprollen van het ondergrondse netwerk Hansa Market werden in 2017 ongeveer 1000 Bitcoins in beslag genomen.

Tot slot: de rechter te Amsterdam bewees ook dat een onbetaalde vordering in Bitcoins wel degelijk aanleiding kan geven tot het uitspreken faillissement, waardoor transacties in de virtuele munt een stuk veiliger worden.