Aansprakelijkheid bij schade door de DAO

Op aansprakelijkheidsvlak heeft dat gevolgen, zeker voor de persoon die de DAO inrichtte. Anderzijds stelt men daar ook wel eens de theorie van de geprogrammeerde wil tegenover. Indien de schade optreedt ten gevolge van de onrechtmatige daad van een hacker blijft die discussie alsnog belangrijk. Alles start natuurlijk bij de aansprakelijkheidsvraag.

Het gebruik van een technologie gaat altijd hand in hand met risico’s. Indien er ook schade ontstaat, doet dat al snel een aansprakelijkheidsvraag ontstaan. Zo is dat ook indien men geautomatiseerde systemen gebruikt. Denk maar aan de Decentrale Autonome Organisatie (DAO) van Ethereum. Bij zo’n DAO is het de computercode die zal bepalen hoe het met het elektronisch geld zal omgaan.

Wat indien zo’n DAO misbruikt wordt om een gebruiker geld afhandig te maken: wie is dan aansprakelijk? Het geautomatiseerd systeem zelf? De ontwerper van het geautomatiseerd systeem? De persoon die het systeem misbruikt? Of ligt alles dan weer bij de gebruiker die ook zelf de risico’s van het gebruik van het systeem aanvaardde? Deze vragen zijn niet eenvoudig te beantwoorden.

Aansprakelijkheid van de DAO

Om de aansprakelijkheidsvraag te beantwoorden, moeten we nagaan of een DAO ook aanzien kan worden als een zelfstandige deelnemer aan het maatschappelijk verkeer. In de praktijk komen we dan ook uit bij de theorie van de geprogrammeerde wil. Volgens die theorie is het de gebruiker die zijn wil neergelegd heeft bij het systeem, waarbij het aldus de gebruiker is die zelf de gevolgen van zijn handelen vorm heeft gegeven. Hij moet dan ook zelf de schade ten gevolge van zijn eigen handelen accepteren.

Beperkingen theorie van de geprogrammeerde wil

Die theorie kent echter beperkingen. Het systeem kan immers zo complex worden dat de gebruiker ervan iedere vorm van overzicht verliest. De aangehaalde DAO op Ethereum is een goed voorbeeld van zo’n extreem ingewikkeld systeem. De code is dan misschien wel openbaar en toegankelijk, maar hoeveel gebruikers begrijpen eigenlijk ieder teken in die code? In dergelijk gevallen is het moeilijk om de handeling van het systeem terug te voeren tot concrete acties van de gebruiker.

DAO is geen deelnemer aan maatschappelijk verkeer

Is dan toch de DAO aansprakelijk? Naar Nederlands recht blijkt dat moeilijk te lukken. Zo’n DAO kan immers niet als zelfstandige deelnemer aan het maatschappelijke verkeer omschreven worden. Met uitzondering van de vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid moet zo’n deelnemer immers ingeschreven zijn bij de Kamer van Koophandel en opgericht zijn per notariële akte. Overigens kan een DAO bezwaarlijk als een vereniging met beperkte rechtsbevoegdheid gecatalogiseerd worden.

Aansprakelijkheid van de inrichters van de DAO

Bij dergelijke complexe systemen zullen de ontwerpers van het systeem acties moeten ondernemen om de veiligheid te garanderen. Hiervoor zullen ze bijvoorbeeld voldoende duidelijke documentatie moeten voorzien met betrekking tot de werking van de DAO of zullen ze moeten ingrijpen indien ze bepaalde fouten in het systeem opmerken.

In principe kunnen zij met andere woorden aansprakelijk gesteld worden indien ze niet voldoen aan de hen toegeschreven verplichtingen. Toch is de bewijslast vrij groot en is het lang niet altijd duidelijk wie de inrichters van het systeem nu juist zijn. Verschillende cryptosystemen wentelen zich immers in anonimiteit en ook voor de inrichters is dat vaak het geval.

Aansprakelijkheid van de cybercrimineel

We haalden het voorbeeld van de DAO op Ethereum aan omdat een hacker er daar effectief al eens in geslaagd is om geld weg te sluizen door gebruik te maken van een ontwerpfout. Uiteraard gaat het om een onrechtmatige daad in hoofde van die hacker.

In het kader van het aansprakelijkheidsrecht behoeft bovenstaand voorbeeld geen discussie: de hacker is aansprakelijk voor de schade ten gevolge van zijn onrechtmatige daad. Toch is het opsporen van een cybercrimineel geen eenvoudige taak, waardoor juristen andermaal zullen kijken of de inrichters van de DAO niet alsnog aansprakelijk gesteld kunnen worden.