Kinderporno in data van Bitcoins: risico op strafrechtelijke vervolging?

Om op de bovenstaande vraag te beantwoorden moeten we de juridische kenmerken van die begrippen boven water halen. Het antwoord op deze vraag blijkt veel genuanceerder te zijn dan wat de onderzoekers vertelden.

We hebben het hier uiteraard niet om het gebruiken van Bitcoins om wapens aan te kopen of om geld wit te wassen. Illegaal gebruik van de cryptomunt wordt in dit artikel achterwege gelaten. We hebben het over het klassiek gebruik van deze cryptomunt, ongeacht of je het gebruikt als beleggingsopportuniteit of om een pizza te kopen. In theorie hoeft daar immers niks mis mee te zijn. Toch beweert een onderzoek van de RWTH Aachen University het tegendeel. Hun resultaten zouden zelfs gevolgen kunnen hebben voor iedereen die Bitcoins uitgeeft. Waarover het gaat en of die gevolgen inderdaad zo groot zullen zijn, komt hieronder uitgebreid aan bod.

Onderzoek: code bezit illegale informatie

Het hart van de blockchain is nog steeds het grootboek. Dat grootboek bevat alle informatie over alle transacties die met Bitcoins worden uitgevoerd. Echter laat het ook ruimte voor andere informatie. De onderzoekers van de RTW Aachen University doken in de codes en gingen op zoek welke informatie in het grootboek en in de Bitcoins verscholen gaat. De resultaten van hun onderzoek presenteerden zij op de Financial Cryptography and Data Security conferentie te Curaçao.

Hierbij ontdekten de onderzoekers een groot aantal links naar kinderporno, schendingen van het recht op privacy en schendingen van het auteursrecht. De hoeveelheid ontdekte inbreuken was zo groot dat ze concludeerden dat iedere bezitter van Bitcoins automatisch ook kinderporno en andere illegale materialen in bezit heeft. Door die Bitcoins dan uit te geven, zouden ze de kinderporno verspreiden. Op basis hiervan haalden ze aan dat Bitcoinbezitters mogelijks strafrechtelijk vervolgd zouden kunnen worden.

Uiteraard betrof het een Duits onderzoek. Zonder uitspraken te doen over de Duitse wetgeving, stellen ook Nederlanders zich vragen. Lopen ook zij het risico op strafrechtelijke vervolging, gewoon omdat ze Bitcoins bezitten en uitgeven? Zijn zij dan bezitters en verspreiders van kinderporno? Een strafrechtelijke analyse dringt zich op.

Bezit en verspreiden van kinderporno is strafbaar

Naar Nederlands Strafrecht is niet alleen het bezit van kinderporno maar ook het verwerven, vervaardigen of verspreiden ervan strafbaar. Dat staat te lezen in artikel 240b van het Wetboek van Strafrecht.

Onder kinderporno verstaat men een afbeelding van een seksuele gedraging waarbij iemand (schijnbaar) betrokken is die de leeftijd van achttien jaar kennelijk nog niet heeft bereikt. Het begrip seksuele gedraging geniet in Nederland een ruime opvatting, zoals de Hoge Raad reeds verschillende keren heeft aangegeven. Het bewijs daarvan vinden we bij een uitspraak van de Hoge Raad in 2015: hier verklaarde men dat zelfs geschilderde kinderporno strafbaar is.

Op basis hiervan kan aangenomen worden dat de kinderporno waarover de Duitse onderzoekers het hebben, ook naar Nederlands recht als dusdanig zou gekwalificeerd worden. Toch hoeft het nog niet automatisch in een strafrechtelijke veroordeling te resulteren. Drie argumenten tonen dat aan.

Bezit vereist opzet

Indien iemand in Nederland kinderporno bezit, moet er ook sprake zijn van een opzet. Zo moet de verdacht een beschikkingsmacht gehad hebben over de kinderporno. Er waren reeds eerder zaken waarbij verdachten kinderpornografische afbeeldingen op hun computer hadden, zonder dat zij daarvan op de hoogte waren. Het kan bijvoorbeeld gaan om afbeeldingen die bij het downloaden van andere bestanden meekwamen.

In dergelijke gevallen kan er geen sprake zijn van opzet. Wel is het vereist dat de bezitter bij de eerste ontdekking ervan de kinderpornografische bestanden zal verwijderen. In principe volstaat dat om de opzetgrond uit te sluiten, tenzij men kan bewijzen dat er gericht gezocht werd naar kinderporno.

Het verwijderen van data uit een Bitcoin of uit het grootboek kan niet. Men zou bij de ontdekking van linken naar kinderporno in de onderliggende data enkel de Bitcoin uit kunnen geven om het zo van de eigen wallet te ‘verwijderen’. Hier komen we echter in het vaarwater van de verspreiding van kinderporno, waardoor ook dat niet de beste oplossing is.

Hoe dan ook kan men bij het ontbreken van opzet eenvoudig buitenspel blijven. Het niet consulteren van links die aanwezig zijn in de databestanden of het niet grasduinen in diezelfde bestanden, volstaat.

Bezit is meer dan een link

De onderzoekers hebben het over het bezit van kinderporno, maar naar Nederlands recht is dat in principe niet juist. Bij bezit moet het immers gaan om databestanden of fysiek tastbare materialen. Denk maar aan foto’s of videomateriaal. Een link volstaat niet.

In de praktijk zullen we het dan eerder hebben over het ‘zich de toegang verschaffen van kinderporno’ en niet over het bezit ervan. Het beschikken over hyperlinks kan immers een indicatie opleveren van het zich verschaffen van de toegang tot kinderporno, zonder dat het automatisch in een veroordeling hoeft te resulteren. Ook hier is echter opzet vereist en spreken we van het bezit van databestanden die de toegang kunnen verlenen naar kinderporno. Hier adviseren juristen een gelijkaardige redenering als bij het voorkomen van het bezit van kinderporno: beter niet grasduinen in de onderliggende codes.

Verspreiden van kinderporno

Ook het verspreiden van kinderporno geniet in Nederland een ruime opvatting. Het uploaden van bestanden naar een groep volstaat bijvoorbeeld om van verspreiding te spreken. Toch moet er ook hier sprake zijn van opzet. Anderzijds zou iedere verspreider die het bestand via een Shared Folder deelt, kunnen aanhalen dat hij of zij niet wist dat het bestand gedeeld werd.

Om die reden hanteert men de theorie van de aanmerkelijke kans. Hierbij hanteert men het idee dat het louter gebruiken van een filesharing programma nog niet automatisch leidt tot een aanmerkelijke kans op de verspreiding van kinderporno. Bovendien volstaat de loutere verspreiding niet maar moet de ontvanger ook effectief gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid om de kinderporno te downloaden, terwijl de verzender op de hoogte diende te zijn van de mogelijkheid dat die ontvanger tot het raadplegen van kinderporno zou overgaan.

Inzake het verspreiden van Bitcoins geldt hetzelfde als voor het bezit ervan: enkel indien men weet heeft van het bestaan van kinderporno in de onderliggende data, mag men de Bitcoins niet langer uitgeven. In het andere geval biedt de theorie van de aanmerkelijke kans een uitweg.

Moet de Bitcoinbezitter zich zorgen maken?

In tegenstelling tot wat de onderzoekers beweren, hoeven Bitcoineigenaars zich geen zorgen te maken. Althans niet wat de risico’s op kinderpornobezit betreft. Zolang ze de beschikbare links niet (moedwillig) zoeken en raadplegen, kan hen ook geen raadpleging verweten worden. Om diezelfde redenen zal het uitgeven van Bitcoins eveneens zonder risico’s zijn.

Vereist is natuurlijk wel dat de bezitter ervan niet in de codes gaat grasduinen en daar allerhande gevonden links consulteert. In dat geval kan het immers een stuk ingewikkelder worden. De niet IT-behendige bezitter die zich graag in onwetendheid nestelt, loopt echter geen enkel risico. Het merendeel van de bezitters van cryptomunten valt gelukkig onder die definitie.