Beslag op cryptocoins: juridisch mogelijk, praktisch moeilijker

Met de cryptocoins werd meer dan alleen een nieuwe betaalmethode geïntroduceerd. Ongeacht het feit dat het niet automatisch gaat om geld, is er volgens de rechtsleer wel sprake van een vermogensrecht. Hierdoor kan er in theorie ook beslag gelegd worden op cryptocoins. In de praktijk blijkt dat echter niet zo eenvoudig te zijn.

Cryptocoins zijn geen geld, wel vermogensrechten

Zowel de rechtspraak, de juridische literatuur als de parlementaire geschiedenis is hier vrij eenduidig: juridisch gezien gaat het bij cryptomunten niet om geld in de zin van artikel 6:112 BW.

Onder andere de Rechtbank Overijssel bevestigde dat in 2014 nogmaals. Het gaat hierbij eveneens niet om giraal geld, gelet op het feit dat er geen giro-instelling betrokken is bij het uitvoeren van de transacties. Dat laatste is natuurlijk ook logisch: het decentraal karakter is net een van de belangrijkste kenmerken van cryptomunten. Tot slot worden cryptomunten ook niet gelijkgesteld met elektronisch geld in de zin van het artikel 1:1 Wet financieel toezicht.

In de praktijk stelt men wel vaker dat cryptomunten vermogensrechten zijn. Vooral de juridische literatuur tracht op die manier cryptomunten met het juridisch landschap te verenigen. Op praktisch niveau blijkt dat ook de oplossing te vormen om het beslagrecht ook bij cryptomunten te hanteren.

Beslag op cryptocoins: in theorie mogelijk

Zo cryptocoins een vermogensrecht zouden zijn in de zin van artikel 474bb Rv kan er wel degelijk beslag op gelegd worden. In dat geval zal een exploot van een deurwaarder noodzakelijk zijn en zullen de cryptocoins geveild moeten worden of, conform artikel 463 lid 2 Rv, verhandeld worden op een cryptobeurs.

In realiteit blijkt de loutere toepassing van dat artikel niet eenvoudig te zijn. De beslagene kan immers nog steeds transacties uitoefenen door via de zogenaamde seed een andere private en public key te genereren. Hierbij heeft ook beslag op de roerende goederen, denk bijvoorbeeld aan een laptop of smartphone, vaak weinig nut. Het nut van het beslag gaat in dit geval dan ook verloren. Ook hier zocht de rechtsleer reeds naar oplossingen.

In bewaring geven van cryptocoins

Om dat laatste euvel te verhelpen hanteert de juridische literatuur soms een ruime uitleg van de artikelen 474 Rv, in samenhang gelezen met artikel 445 en artikel 446 Rv, om de inbewaringgeving door de beslagleggende deurwaarder te rechtvaardigen. In dat geval zou men de cryptocoins van de rekening kunnen transfereren naar de rekening van een bewaarder. Die bewaarder beschikt in dat geval over een eigen public key.
Ook hier zal men ontegensprekelijk tegen obstakels aanbotsen. Voor het uitvoeren van de transactie zal men immers de transactie dienen te ondertekenen via de private key van de beslagene. Vaak zal die zich bevinden in een hardware wallet die bovendien voorzien is van een wachtwoordbeveiliging. Zonder het wachtwoord is het dan onmogelijk om de transactie naar de bewaarder uit te voeren. Slechts in uitzonderlijke gevallen zal men zomaar toegang hebben tot de (afgeprinte) private key.

Medewerking van de beslagene is vereist

Bovenstaande uiteenzetting toont het alvast aan: om het beslag ook effectief vorm te geven, zal de medewerking van de beslagene meestal noodzakelijk zijn. In het kader van een effectief beslag is die situatie problematisch.

Ook hier heeft de rechtsleer alvast oplossingen gezocht. Men gebruikt dan de informatieplicht van de debiteur en een eventuele lijfsdwang om alsnog toegang te krijgen tot de private key. Het gaat om een verplichting die volgens de Hoge Raad voortvloeit uit de redelijkheid en billijkheid van artikelen 6:2 en 6:248 Burgerlijk Wetboek. Toch is de rechtsleer ook hier niet eenduidig: sommigen halen aan dat de verplichte overlegging van de hard key in dit geval niet toewijsbaar is. Het zal uiteindelijk de Hoge Raad zijn die ook hier duidelijkheid zal moeten brengen.

Conclusie: praktisch heeft het beslag (momenteel) weinig nut

Mits heel wat bochtenwerk is de beslaglegging op cryptocoins juridisch mogelijk, hoewel het altijd voer zal blijven voor discussie. In de praktijk blijkt men echter tegen heel wat obstakels op te lopen, zeker indien de beslagene geen medewerking verleent. Zelfs indien het mogelijk zou zijn om diens medewerking af te dwingen, blijft de beslagene vaak nog steeds in de mogelijkheid om snel een transactie uit te voeren. Dat laatste neemt het nut van het uiteindelijke beslag volledig weg.

Op het einde van de rit blijkt er nog steeds veel onduidelijk te zijn. Het zal ofwel de wetgever ofwel de Hoge Raad zijn die de toepasselijkheid van het beslagrecht ook bij cryptocoins mogelijk zal moeten maken.